"Διάλεξα τη ζωή 30 μέρες μετά τον θάνατο του συζύγου μου"

Σήμερα έχουν περάσει 30 μέρες από τον θάνατο του συζύγου μου.

Σύμφωνα με τον ιουδαϊσμό, υπάρχει μία έντονη περίοδος θρήνου, η οποία ονομάζεται «σίβα», και κρατά 7 ημέρες από την στιγμή που θα ταφεί κάποιο αγαπημένο πρόσωπο. Μετά από αυτές τις μέρες όλοι επιστρέφουν στην καθημερινότητά τους, αλλά το τέλος του θρήνου σηματοδοτείται, ουσιαστικά, μετά την λήξη των 30 ημερών.

Ένας παιδικός μου φίλος, που είναι ραβίνος, μου είπε ότι τα πιο όμορφα λόγια που υπάρχουν σε προσευχή είναι «Μη με αφήσεις να πεθάνω, όσο είμαι ακόμα ζωντανός». Δεν είχα ποτέ κατανοήσει αυτά τα λόγια, μέχρι που έχασα τον Ντέιβ. Τώρα τα καταλαβαίνω.

Όταν κάποιος βιώνει μία τραγωδία, έρχεται αντιμέτωπος με μία επιλογή. Μπορεί να παραδοθεί στο κενό που γεμίζει την καρδιά του, τα πνευμόνια του και εμποδίζει την ικανότητά του να σκεφτεί ή ακόμα και να αναπνεύσει ή να προσπαθήσει να βρει κάποιο νόημα στη ζωή. Τις τελευταίες 30 ημέρες, πέρασα πολλές στιγμές χαμένη σε αυτό το κενό και ξέρω πολύ καλά ότι θα καταναλώσω και πολλές στιγμές στο μέλλον σε αυτό το κενό.

Όποτε μπορώ, θέλω να διαλέγω τη ζωή.

Και αυτός είναι και ο λόγος που γράφω. Για να σηματοδοτήσω το τέλος αυτών των 30 ημερών και να μπορέσω να δώσω λίγη από τη βοήθεια που μου δόθηκε και εμένα. Αν και το πένθος είναι κάτι εντελώς προσωπικό, το θάρρος όλων όσων έχουν μοιραστεί την προσωπική τους εμπειρία, με βοήθησε να συνεχίσω. Κάποιοι από αυτούς που μου άνοιξαν την καρδιά τους, ήταν κοντινοί μου φίλοι. Άλλοι ήταν εντελώς άγνωστοι που μοιράστηκαν την σοφία τους και τις συμβουλές τους δημόσια. Τώρα, μοιράζομαι κι εγώ όλα όσα έχω μάθει με την ελπίδα ότι θα βοηθήσουν κάποιον άλλον. Με την ελπίδα ότι κάποιος μπορεί να βρει νόημα σε αυτή την τραγωδία.

Μέσα σε 30 ημέρες ήταν σαν να έζησα 30 χρόνια. Είμαι 30 χρόνια πιο στεναχωρημένη και νιώθω ότι είμαι 30 χρόνια πιο σοφή.

Κατάλαβα περισσότερο τι σημαίνει να είσαι μητέρα, τόσο μέσα από την μεγάλη αγωνία που νιώθω όταν τα παιδιά μου ουρλιάζουν και κλαίνε, αλλά και από το πόσο καταλαβαίνει η μητέρα μου τον πόνο μου. Έχει προσπαθήσει να γεμίσει το κενό στο κρεβάτι μου, κρατώντας με κάθε βράδυ που κοιμάμαι με κλάματα στα μάτια. Έχει παλέψει να κρατήσει τα δικά της δάκρυα για να κάνει χώρο στα δικά μου. Μου έχει εξηγήσει ότι ο πόνος που βιώνω είναι και δικός μου και των παιδιών μου και κατάλαβα ότι είχε δίκιο όταν είδα τον πόνο στα μάτια της.

Έμαθα ότι ποτέ δεν ήξερα πραγματικά τι να πω σε κάποιον που το είχε ανάγκη. Νομίζω ότι το έκανα λάθος. Προσπαθούσα να διαβεβαιώσω τους ανθρώπους ότι όλα θα πάνε καλά, σκεπτόμενη ότι η ελπίδα ήταν ότι πιο καθησυχαστικό μπορούσα να προσφέρω. Ένας φίλος μου που βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο του καρκίνου μου είπε ότι το χειρότερο που θα μπορούσε να του πει κανείς είναι ότι όλα θα πάνε καλά». Η φωνή μέσα στο κεφάλι του θα άρχιζε να ουρλιάζει «πώς ξέρεις ότι όλα θα πάνε καλά; Δεν καταλαβαίνεις ότι πεθαίνω;» Τον τελευταίο μήνα κατάλαβα τι προσπαθούσε να μου πει. Η πραγματική ενσυναίσθηση δεν αφορά πάντα τη διαβεβαίωση ότι όλα θα πάνε καλά αλλά η αναγνώριση ότι δεν θα πάνε. Όταν μου λένε «εσύ και τα παιδιά σου θα ξαναβρείτε την ευτυχία», η καρδιά μου λέει: «το πιστεύω αυτό, αλλά ξέρω ότι δεν θα ξαναβρώ την πραγματική χαρά». Αυτοί που λένε «θα ξαναβρείς τους ρυθμούς σου, αλλά δεν θα είναι το ίδιο με παλιά», με παρηγορούν περισσότερο επειδή ξέρω ότι μου λένε την αλήθεια. Ακόμα και ένα απλό «πώς είσαι», είναι χειρότερο από το «πώς είσαι σήμερα». Όταν με ρωτούν πως είμαι προσπαθώ να μην φωνάξω. Ο άντρας μου πέθανε πριν από ένα μήνα, πώς νομίζεις ότι είμαι; Όταν ακούω «πώς είσαι σήμερα», καταλαβαίνω ότι ο άλλος συνειδητοποιεί ότι προσπαθώ να τα βγάλω πέρα κάθε μέρα.

Έμαθα κάποια πρακτικά ζητήματα και θέματα. Αν και γνωρίζουμε ότι ο Ντέιβ πέθανε κατευθείαν, δεν το γνώριζα αυτό στο ασθενοφόρο. Ο δρόμος μέχρι το νοσοκομείο ήταν ανυπόφορα αργός. Ακόμα μισώ κάθε αυτοκίνητο που δεν έκανε στην άκρη, κάθε άτομο που ενδιαφερόταν πιο πολύ για να φτάσει στον προορισμό του λίγα λεπτά νωρίτερα, παρά να κάνει λίγο χώρο για να περάσουμε. Το παρατήρησα, ενώ οδηγούσα σε πολλές χώρες και πόλεις. Ας κάνουμε όλοι στην άκρη, μπορεί η ζωή κάποιο γονιού, συντρόφου ή παιδιού να εξαρτάται από αυτό.

Έμαθα πόσο εφήμερα είναι όλα. Ότι μπορεί να χάσεις τη γη κάτω από τα πόδια σου χωρίς καμία προειδοποίηση. Τις τελευταίες 30 ημέρες άκουσα από πολλές γυναίκες που έχασαν τον σύντροφό τους, ότι όλος τους ο κόσμος άλλαξε. Μερικές δεν είχαν υποστηρικτικό δίκτυο και πάλευαν μόνες τους καθώς έρχονταν αντιμέτωπες με άγχος και οικονομική ανασφάλεια. Μου φαίνεται τόσο λάθος που εγκαταλείπουμε αυτές τις γυναίκες και τις οικογένειές τους όταν το έχουν ανάγκη.

Έμαθα να ζητάω βοήθεια και πόση βοήθεια έχω ανάγκη. Μέχρι αυτή τη στιγμή ήμουν η μεγάλη αδερφή, η υπεύθυνη για όλα, αυτή που έκανε και σχεδίαζε. Δεν το είχα σχεδιάσει αυτό και όταν έγινε δεν μπορούσα να κάνω τίποτα μόνη μου. Εκείνοι που ήταν πιο κοντά μου πήραν την κατάσταση στα χέρια τους. Οργάνωσαν, προγραμμάτισαν, μου είπαν που να καθίσω και μου υπενθύμισαν να φάω. Ακόμα κάνουν πολλά για να υποστηρίξουν εμένα και τα παιδιά μου.

Έμαθα ότι η προσαρμοστικότητα διδάσκεται. Ο Adam M. Grant μου έμαθε ότι η προσαρμοστικότητα έχει τρία βασικά σημεία και μπορώ να δουλέψω και στα τρία. Η προσωποποίηση, η συνειδητοποίηση ότι δεν ήταν δικό μου λάθος. Η μονιμότητα, να θυμάσαι ότι δεν θα νιώθεις έτσι για πάντα. Η επιρροή, ότι δεν χρειάζεται αυτό το γεγονός να επηρεάσει κάθε πτυχή της ζωής σου.

Για εμένα, η μετάβαση πίσω στην δουλειά ήταν σωτήρια. Ήταν μία ευκαιρία για να νιώσω χρήσιμη και ότι συνδέομαι με κάτι, αλλά γρήγορα κατάλαβα ότι ακόμα και αυτές οι συνδέσεις έχουν αλλάξει. Πολλοί από τους συναδέλφους μου είχαν φόβο στα μάτια τους, καθώς τους πλησίαζα. Ήξερα ότι ήθελαν να βοηθήσουν αλλά δεν ήξεραν τον τρόπο. Να αναφέρω κάτι; Μήπως να μην το αναφέρω; Αν το αναφέρω, τι να πω; Κατάλαβα ότι για να κρατήσω αυτή την κοντινή σχέση που είχα με τους συναδέλφους μου, έπρεπε να τους αφήσω να με πλησιάσουν. Και αυτό σήμαινε να είμαι πιο ανοιχτή και ευάλωτη από όσο ήθελα. Είπα σε εκείνους που δουλεύουμε πιο στενά ότι μπορούν να με ρωτήσουν ό,τι θέλουν. Επίσης, τους είπα ότι μπορούν να μου μιλήσουν για το πως νιώθουν. Ένας από τους συναδέλφους μου, μου εκμυστηρεύτηκαν ότι περνούσε συχνά από το σπίτι μου και δεν ήξεραν αν έπρεπε να μπει μέσα. Ένας άλλος μου είπε ότι ένιωθε σαν να είχε παραλύσει δίπλα μου επειδή ανησυχούσε μήπως πει κάτι λάθος. Μιλώντας ανοιχτά αντικατέστησα τον φόβο μήπως πει ή κάνει κάτι κάποιος που δεν πρέπει. Ένα από τα αγαπημένα μου κινούμενα σχέδια, δείχνει έναν ελέφαντα να απαντά το τηλέφωνο και να λέει «είμαι ο ελέφαντας», Μόλις μίλησα για τον «ελέφαντα που υπάρχει στο δωμάτιο», καταφέραμε να τον βγάλουμε από εκεί.

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν στιγμές που δεν μπορώ να αφήσω κανέναν να με πλησιάσει. Πήγα μία μέρα στο σχολείο, όπου τα παιδιά έδειχναν στους γονείς τους την τάξη τους και τη δουλειά τους που ήταν κρεμασμένη στον τοίχο. Πολλοί από τους γονείς- ήταν όλοι τους τόσο ευγενικοί- προσπάθησαν να με κοιτάξουν στα μάτια και να πουν κάτι παρήγορο. Κοίταζα συνέχεια κάτω ώστε κανείς να μην με κοιτάξει, από φόβο μήπως καταρρεύσω. Εύχομαι να δείξουν κατανόηση.

Έμαθα τι σημαίνει ευγνωμοσύνη. Πραγματική ευγνωμοσύνη για πράγματα που θεωρούσα δεδομένα, όπως την ίδια τη ζωή. Όσο στεναχωρημένη κι αν είμαι, κοιτάω τα παιδιά μου κάθε μέρα και χαίρομαι που είναι ζωντανά. Εκτιμώ κάθε χαμόγελο, κάθε αγκαλιά. Δεν θεωρώ την κάθε μέρα δεδομένη. Όταν κάποιος μου λέει ότι σιχαίνεται τα γενέθλια και δεν θέλει να τα γιορτάσει, τον κοιτάω και του λέω με δάκρυα στα μάτια: «Γιόρτασέ τα γαμώτο. Είσαι τυχερός που έχεις γενέθλια». Τα επόμενά μου γενέθλια θα είναι πολύ καταθλιπτικά, αλλά είμαι αποφασισμένη να τα γιορτάσω, όσο δεν τα έχω ξαναγιορτάσει ποτέ.

Είμαι πραγματικά ευγνώμων σε όλους αυτούς που μου πρόσφεραν την συμπόνια τους. Ένας συνάδελφος μου είπε ότι η γυναίκα του, που δνε είχα γνωρίσει ποτέ, αποφάσισε να δείξει την συμπαράστασή της προς εμένα, επιστρέφοντας πίσω στα θρανία για να πάρει το πτυχίο της που ανέβαλε εδώ και χρόνια. Τόσοι πολλοί άντρες, από αυτούς που γνωρίζω πολύ καλά, μέχρι εκείνους που ξέρω λίγο, τιμούν τον Ντέιβ περνώντας παραπάνω χρόνο με τις οικογένειές τους.

Δεν μπορώ να εκφράσω την ευγνωμοσύνη που νιώθω προς την οικογένειά μου και τους φίλους μου, που έχουν κάνει τόσα πολλά και με έχουν διαβεβαιώσει ότι θα συνεχίσουν να είναι εκεί για εμένα. Εκείνες τις βάναυσες στιγμές που με σκεπάζει το κενό, όταν οι μήνες και τα χρόνια απλώνονται μπροστά μου άδειοι και ατελείωτοι, μόνο τα πρόσωπά τους μπορούν να με τραβήξουν από την απομόνωση και τον φόβο. Η εκτίμηση που νιώθω για εκείνους δεν γνωρίζει όρια.

Μιλούσα με ένα τέτοιο φίλο μου για μία δραστηριότητα πατέρα- γιου που ο Ντέιβ δεν είναι εδώ για να την κάνει με τον γιο του και κατέφτασε με ένα σχέδιο για να πάρει τη θέση του. Έκλαιγα και του έλεγα «θέλω τον Ντέιβ. Θέλω την πρώτη μου επιλογή», αλλά εκείνος με αγκάλιασε και μου είπε: «η πρώτη σου επιλογή δεν είναι διαθέσιμη, οπότε ας καταλήξουμε γρήγορα στην δεύτερη επιλογή».

Ντέιβ, για να σε τιμήσω τη μνήμη σου και για να μεγαλώσω τα παιδιά, όπως τους αξίζει να μεγαλώσουν, υπόσχομαι να κάνω ό,τι μπορώ για να αξιοποιήσω όσο περισσότερο γίνεται την δεύτερη επιλογή μου. Ακόμα, κι αν πέρασαν οι 30 πρώτες μέρες, θρηνώ για την πρώτη μου επιλογή. Θα θρηνώ πάντα την πρώτη μου επιλογή. Όπως είχε τραγουδήσει σε ένα κομμάτι του ο Μπόνο, «ο θρήνος δεν έχει τέλος... και η αγάπη δεν έχει τέλος».

Σε αγαπώ Ντέιβ. 

Tromaktiko